بررسی ویژگی‌های مورفولوژیک، درصد و عملکرد اسانس گیاه داروییThymus kotschyanus Boiss. در تراکم‌های مختلف، تحت شرایط دیم پنج استان‌ کشور

در این تحقیق به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss.) در شرایط دیم، آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در پنج منطقة دیم کشور طی دو سال اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تراکم (8، 6 و 4 بوته در مترمربع)، زمان (سال اول و دوم پس از کشت) و مکان (آذربایجان‌شرقی، کردستان، کرمانشاه، گیلان و تهران) بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع، قطر تاج پوشش، عملکرد ماده خشک اندام هوایی، بازده اسانس و عملکرد اسانس در مرحله گلدهی کامل بود. نتایج تجزیه واریانس اثر تراکم، مکان و زمان بر کلیه صفات نشان‌دهندة اثر معنی‌دار این عوامل و اثر متقابل آنها بود. براساس نتایج اثر متقابل تراکم در مکان بیشترین عملکرد مادة‌ خشک (1289 کیلوگرم در هکتار) در تهران و در تراکم 8 بوته در متر‌ مربع بدست آمد. بالاترین درصد اسانس (31/2 درصد) در کردستان در تراکم 6 بوته در متر‌مربع و بدون تفاوت معنی‌دار با تراکم 4 بوته در متر‌مربع مشاهده شد. بیشترین عملکرد اسانس در دماوند، گیلان و کرمانشاه در تراکم 8 بوته در متر ‌مربع به‌ترتیب با 53/24، 76/24 و 87/23 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. عملکرد مادة خشک و عملکرد اسانس سرشاخه‌های آویشن کوهی در سال دوم به‌مراتب بیشتر از سال اول بود و درصد اسانس نیز در سال دوم حدود 30 درصد افزایش نشان داد. افزایش مقادیر صفات کمی و کیفی در سال دوم آزمایش نشان از سازگاری این گونة با ارزش در مناطق مختلف دیم کشور است و استان‌های گیلان، تهران و کردستان می‌توانند به‌عنوان مناطق مستعد کشت و تولید این گونة با ارزش معرفی گردند.